رابطۀ والدین با فرزند، با همۀ روابط بشری فرق می‌کند
 
چکیده
رابطه عمیق و بسیار تاثیر گذاری که هیچ کس منکر آن نمی تواند بشود، رابطه فرزند با پدر و مادر است که نقش بسیار تاثیر گذاری هم در زندگی و رشد کودکان و فرزندان و هم در زندگی و آرامش خود والدین دارد که اگر پارامترهای تاثیر گذار این روابط شناخته شود و کنترل شود، مطمئننا تاثیر آن را هم در زندگی والدین و هم زندگی فرزندان به وضوح دیده می‌شود . مشکلات پیش روی این روابط نیز از موارد انکار ناپذیر و اجتناب ناپذیر است که با پذیرش آن مشکل و اقدام و عمل متناسب با آن، مشکلات اثرات منفی کمتری خواهد داشت.

 نویسنده: نیل فاربر
مترجم: حسین افرا
«پیوند مادر و فرزند، تنها راه نجات است.» (پاول سیمون)
پاول سیمون حق داشت که می‌گفت: «پیوند بسیار عمیق و نزدیکی بین فرزند و مادر وجود دارد و آن تنها راه نجات است. رابطه والدین و فرزندان با تمام روابط دیگر کاملاً فرق می‌کند.
دکتر کیس کرنیک، پروفسور و رییس دپارتمان روانشناسی دانشگاه آریزونا که در اکثر کارهایش مطالعات وسیعی در مورد این رابطه داشته است، در آزمایشات خود بیشتر بر چگونگی ماهیت استرس و فشار در روابط والدین - فرزندان متمرکز بوده که چه چیز بر رابطه فرزند و پدر و مادرش تاثیرگذار است. هم‌چنین، به طور هم‌زمان از مطالعاتی برای بررسی ارتباط بین سبک زندگی والدین با احساسات و رفتار کودکان استفاده شد. این مطالعات می‌تواند نقش کمک‌کننده‌ای در بهداشت روانی کودکان داشته باشد.
روابط والدین و فرزندان در طول زمان پیشرفت می‌کند و دچار تغییراتی می‌شود که مرتبط است با ویژگی‌های کودک، ویژگی‌های پدر و مادر و شرایط و زمینه‌هایی که در خانواده هست. این عوامل به طور منحصر‌به‌فردی باهم ترکیب می‌شوند تا روابط متفاوتی را خلق کنند.
ما همگی می‌دانیم که نقش ما، به عنوان پدر و مادر در رشد و بالندگی کودک، از نقش‌های مهم و حیاتی می‌باشد.
اما ما دقیقاً چه کار می‌توانیم انجام دهیم و چه کار باید بکنیم تا سلامت روانی کودک را افزایش دهیم یا تاثیرات اختلالات روانی را به حداقل برسانیم. مشخص است که این سوال بسیار سخت و پیچیده است، اما در اینجا به برخی از راهنمایی‌های دکتر کرنیک می‌پردازیم:
1. در شرایط عادی، والدین با رفتار مؤثر و صحیح، می‌توانند اثرات زیادی بر روی رشد و بالندگی کودک داشته باشند. این مزایا حتی در زمان مواجهه با خطرات هم بیشتر نمود پیدا می‌کند. برخی عوامل خطرساز هستند که منحصراً متعلق به رابطه والدین - فرزندان می‌باشد. روند ارتباط و رفتار والدین بستگی به شرایطی دارد؛ مثلاً خطرات احتمالی که برای کودک رخ می‌دهد (مثلا اختلالات رشد، نوزاد نارس و مشکلات رفتاری) یا خطرات احتمالی که برای پدر و مادر روی می‌دهد (مثلا مسائل روانی) و یا شرایط خانوادگی که پیش ‌می‌آید (فقر و شأن خانوادگی پایین). این عوامل و برخی از عوامل دیگر، موجب تأخیر رشد فرزند می‌شوند. بیش‌فعالی و نیز درآمد کمِ خانواده، بر ارتباط والدین با فرزندشان خیلی تاثیرگذار است.
تحصیلات مادر در کودکان 3 تا 5 ساله، به عنوان یک سپر محافظتی عمل می‌کند و باعث انعطاف در خانواده شده و آن‌ها را بهتر به سمت بهبودی پیش می‌برد. در حالی که سلامت مادر برای بچه‌های 5 ساله و بیشتر، نقش سپر محافظتی را دارد. به بیان دیگر، کودکان 3 تا 5 ساله با آگاهی و تحصیلات مادر مصون می‌مانند و کودکان 5 ساله و بیشتر، به سلامت مادرانشان نیاز دارند که از خطرات مصون بمانند.
یکی از بهترین و عالی‌ترین عوامل محافظتی در نگه‌داری فرزندان، خوش‌بینی و مثبت‌اندیشی مادر است که روی کودکان با سنین 3-8 سال بسیار تاثیرگذار است. نتیجه تحقیق «الیگسن» در سال 2013 در باب اختلالات رفتاری، این نتیجه‌گیری مهم را برای ما تبیین می‌کند:
2. کودکان با تأخیرات رشدی، احتمال بیشتری دارد که دارای مشکلات رفتاری باشند. مشکلات رفتاری کودک در زمینۀ تأخیرات رشدی کودک، والدین را بسیار بیشتر دچار استرس می‌کند.
3. محبت و کنترل رفتاری پدر و مادر به روش مثبت و صحیح، دو ویژگی مهم از ویژگی‌های پدران و مادران است که به خلق تأثیرات مثبت کمک می‌کند. در شرایط تحقیقاتی، این دو ویژگی به عنوان شاخص تأثیر و توجه والدین در نظر گرفته می‌شود و واکنش عاطفی مثبت و خودتنظیمی (یا به عبارت دیگرکنترل خود) در پرورش سلامت خلق وخوی کودکان، از جمله فاکتورهای مهم اثرگذار هستند.
4. پدر و مادرها برخی از وظایف پرورش کودک را بین خودشان تقسیم می‌کنند؛ البته به روش‌های متفاوت که کیفیت‌های متفاوتی را در رابطه با آن‌ها ایجاد می‌کند.
پدران و مادران دارای کودکان 5 تا 6 سال با عملکرد فکری مرزی و یا با عملکرد فکری کم، نسبت به والدینی که دارای کودکانی با رشد معمولی هستند، کنترل کمتری نسبت به خود و کودکان خود دارند.
به نوبه خود کودکان با عملکرد فکری مرزی و حداقلی، مشکلات رفتاری بیشتری از خود نشان می‌دهند. جالب توجه است که رفتار منفی والدین به واسطه رفتار کودک قابل پیش‌بینی است و جالب‌تر اینکه رفتار مخرب مادر، مشکلات کودک رو بیش‌از‌پیش و دوچندان می‌کند.
 

بیشتر بخوانید: راهکارهای ارتباط والدین و فرزندان «1»


5. احساسات با تمام شکل‌هایی که دارد، یک نقش مهم را در مسیر رشد رابطه والدین - فرزندان ایجاد می‌کند. این یک جاده دو طرفه است؛ احساسات کودکان بر رفتار والدین مؤثر است و همین طور احساسات والدین بر رشد و رفتار کودکان. خصوصا تنظیم احساسات در رابطه والدین- فرزندان برای والدین به عنوان الگو بسیار مهم و حساس است و نیز برای فرزندان به عنوان هستۀ مستعد توسعه تنظیم احساسات، نقش بسزایی دارد.
6. تطبیق وسازگاری یک فاکتور مهم در رابطه والدین - کودکان است. این الگو از جمله الگوهای پویا و پیچیده درک احساسی متقابل و تعامل بین کودکان و والدینشان است. سازگاری با مسائل زیستی و عاطفی و شناختی، به عنوان دامنه‌های رفتاری توصیف می‌شود. طبق یادداشت‌های دکتر بورن استین، زمانی که تعامل با والدین و مشاوران از بین برود، والدین و کودکان هر دو پریشانی را تجربه خواهند کرد.
7. خصومت و ناسازگاری یکی از والدین(پدر یا مادر) ممکن است توانایی والد دیگر را برای برقراری ارتباط مثبت با دختر یا پسرش مختل کند. به نظر می‌رسد رابطه پدر و فرزندی نسبت به این مورد حساسیت بیشتری دارد.
8. استرس همه جا هست و در شرایط مختلف ممکن است بروز کند که می‌تواند کیفیت روابط والدین - فرزندان را تحت تاثیر قرار دهد؛ به خصوص تاثیرات استرس مربوط به والدین (مثل چالش رفتار کودک و وظایف پدر و مادری) می‌تواند نسبت به تاثیرات استرس مربوط به مسائل عمومی زندگی، پررنگ‌تر باشد.
9. روابط اجتماعی مادرانه و خلق‌و‌خوی نوزاد می‌تواند به‌طور قابل توجهی روی رشد عصبی و رشد شناختی نوزاد مؤثر باشد. هم‌چنین، ارتباط و فاکتورهای اجتماعی مادرانه ممکن است رابطه مادر - نوزاد را در طول زمان ارتقا بدهد یا تحت فشار بگذارد.
عوامل استرس‌زای قبل تولد، به طور قابل ملاحظه‌ای بر سلامت و رشد نوزاد مؤثر است. افسردگی مادر قبل تولد و روابط اجتماعی کم او، مقادیر بالاتری از هورمون کورتیزول و بدخلقی نوزادان را موجب می‌شود. به علاوه مادرانی که نوزادانی با خلق‌و‌خوی منفی دارند، بیشتر احتمال داده می‌شود که این مادران (در زمان بارداری تا 12 هفته پس از بارداری) افسردگی و روابط اجتماعی کمتری داشته‌اند.
10. رابطه پدر - پسری بیشتر مستعد هست که تحت تاثیر ناسازگاری و خصومت والدین قرار بگیرد (یا ناسازگاری والد دیگر تحت تاثیر قرار می‌گیرد) در حالی که به نظر می‌رسد، رابطه پدر - دختری در سال‌های ابتدایی محافظت‌شده‌تر و بهتر است.
5 نکته از ویتنی‌هاستن برای پدر و مادران که بزرگ‌ترین نقش و حس عاشقانه را دارا هستند:
   1- ایمان دارم که کودکان آینده ما هستند.
   2- به آن‌ها خوب یاد بدهید و بعد بگذارید آن‌ها خودشان راه را طی کنند.
   3- تمام زیبایی‌هایی که در درونشان دارند را به آن‌ها نشان دهید.
   4- به آن‌ها حس غرور بدهید تا کار را راحت‌تر پیش ببرند.
   5- بگذارید صدای قهقهه بچه‌ها در یادمان بماند که روابطمان باهم چگونه بود.
تلاش برای درک ماهیت رابطه والدین – فرزندی، بی‌نهایت شگفت‌انگیز و چالش‌برانگیز است. همیشه شرایط کاری می‌کند که خطرات پیش‌بینی‌‌نشده‌ای در درون خانواده ایجاد شود و خانواده را به سمت رویکردی می‌کشاند که می‌بایست در آن به پرورش فرزندان خود فکر کنند و مکانیسم‌های مختلف اثرگذاری را مد نظر قرار دهند تا بیشترین پیشرفت را داشته باشند.

برگرفته از سایت: www.psychologytoday.com